Obchody 79. rocznicy pacyfikacji Majdanu Nowego i Majdanu Starego

3 lipca społeczność gminy Księżpol uczciła pamięć pomordowanych mieszkańców Majdanu Nowego i Majdanu Starego podczas akcji pacyfikacyjno-wysiedleńczej w czerwcu i lipcu 1943 roku.

Przedstawiciele władz samorządowych na czele z wójtem gminy Księżpol Jarosławem Piskorskim i przewodniczącym rady Gminy Księżpol Henrykiem Marczakiem, mieszkańcy Majdanu Starego i Majdanu Nowego, zgromadzili się w kościele pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Majdanie Starym. Na początku wszystkich zebranych powitał wójt Gminy Księżpol, Jarosław Piskorski. Następnie odczytane zostały wspomnienia z tych tragicznych wydarzeń.

Głównym punktem uroczystości była msza św., którą w intencji Ojczyzny i wszystkich pomordowanych sprawował ks. proboszcz Adam Sobczak, a poruszające kazanie wygłosił ks. Kamil Kossak.

Uroczystości zakończyły się złożeniem kwiatów przy pomniku upamiętniającym wydarzenia z 1943 roku, w miejscu egzekucji ludności cywilnej przy pomniku „kamień” oraz w miejscu spoczynku ofiar pacyfikacji Majdanu Nowego i Majdanu Starego na miejscowym cmentarzu. Zapalono również znicze i modlono się o życie wieczne dla wszystkich, którzy złożyli swe życie na ołtarzu Ojczyzny.

Organizatorami wydarzenia byli Wójt Gminy Księżpol, Gminny Ośrodek Kultury w Księżpolu, Parafia pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Majdanie Starym i Koło Gminne Związku Kombatantów, Osób Represjonowanych i Byłych Więźniów Politycznych w Księżpolu.

***

Jesienią 1942 r. Niemcy rozpoczęli na Zamojszczyźnie szeroko zakrojoną operację wysiedleńczą, której celem było wypędzenie z tego regionu około 100 tys. Polaków. Na ich miejsce zamierzano sprowadzić niemieckich kolonistów.

Do końca grudnia 1942 r. wysiedlenia objęły 60 wsi zamieszkanych przez ok. 34 tys. Polaków. Druga faza akcji trwała od połowy stycznia do końca marca 1943 r. i dotknęła przede wszystkim tereny powiatu hrubieszowskiego. Wysiedlono wtedy 63 wsie.

Działania okupanta spotkały się z biernym oporem wysiedlanej ludności oraz ze zbrojną reakcją polskiego ruchu oporu. Oddziały partyzanckie usiłowały powstrzymać ekspedycje pacyfikacyjno-wysiedleńcze, atakowały niemieckie obiekty gospodarcze i komunikacyjne, a także przeprowadzały akcje odwetowe we wsiach zasiedlonych przez niemieckich kolonistów.

Opór stawiany przez polską partyzantkę w połączeniu z trudną sytuacją wojsk niemieckich na froncie wschodnim zmusiły okupantów do przejściowego wstrzymania wysiedleń. Pod koniec czerwca 1943 r. okupanci wznowili operację wysiedleńczą, która objęła w szczególności wsie w powiecie biłgorajskim.

24 czerwca 1943 r. Majdan Nowy został otoczony przez oddziały SS . Niemcy całkowicie zablokowali dostęp do wsi, zabraniając zarówno jej opuszczania, jak i wchodzenia na jej teren. Spowodowało to wybuch paniki. Mieszkańcy zaczęli wynosić dobytek z gospodarstw, spodziewając się rychłego wysiedlenia.

Po kilku godzinach Niemcy zwinęli posterunki i wycofali się na pewną odległość od wsi. Gdy ludność doszła do przekonania, że okupanci zrezygnowali z wysiedlenia, wieś została ostrzelana przez niemiecką artylerię polową. Zabudowania stanęły w płomieniach, a wielu mieszkańców zostało zabitych lub rannych. Do osób, które usiłowały się wymknąć z Majdanu, Niemcy otwierali ogień z broni maszynowej.

Po upływie mniej więcej godziny do wsi wkroczyły niemieckie oddziały piesze. Napotkanych mieszkańców zabijali bez względu na wiek, czy płeć. Dobijali również osoby, które zostały ranne w czasie ostrzału artyleryjskiego, oraz podpalali zabudowania. Część ludności zdołała się wymknąć ze wsi.

W zależności od źródła liczbę ofiar pacyfikacji szacuje się na 28, 34 lub 36 osób. Udało się ustalić nazwiska 28 zamordowanych. Znajdowało się wśród nich dziesięć kobiet oraz dwoje dzieci poniżej 15. roku życia. Najmłodsza ofiara liczyła 2 lata, najstarsza 68 lat. Zniszczeniu uległo 58 gospodarstw.

2 lipca 1943 r. Niemcy rozpoczęli wysiedlanie Majdanu Starego. Wielu mieszkańców wywieziono na roboty przymusowe lub do obozu koncentracyjnego na Majdanku. Następnego dnia do wsi przybyła ekspedycja karna złożona z funkcjonariuszy SS i Gestapo wspieranych przez ukraińskich kolaborantów.

Ci, przeszukawszy wieś, przystąpili do podpalania zabudowań. Schwytanych mieszkańców spędzili na pobliską łąkę i tam osobno ustawili mężczyzn oraz kobiety z dziećmi. Tych pierwszych powiązano powrozem za szyje, ustawiono w szeregu, po czym rozstrzelano ogniem karabinu maszynowego. Następnie oprawcy rozstrzelali kobiety i dzieci.

W zależności od źródła liczba ofiar wyniosła od 56 do 83 osób, z czego połowę stanowiły kobiety i dzieci. Większość zabudowań została zniszczona. Pomordowanych pogrzebano na miejscowym cmentarzu.